گرمابه یان یان

درباره گرمابه یان یان

گرمابه ها در گذشته تنها جائی برای شست و شو نبوده اند، بلکه مکانی برای معاشرت نیز محسوب می شده اند، به خصوص بانوان که از مراودات اجتماعی کمتری نسبت به مردان برخوردار بودند. در برخی مواقع آن ها یک روز تمام را در این مکان به سر می بردند و با دیگر باخانم ها به صحبت و معاشرت می پرداختند. این موضوع برای مردان نیز صادق بود ولی در مورد خانم ها کمی شدید تر انجام می شد. از آنجائی که در بیشتر شهرها گرمابه ها برای خانم ها و آقایون به صورت مشترک مورد استفاده قرا می گرفت، بنابراین در روزها یا ساعات خاص مردانه و در روز یا ساعتی دیگر به خانم ها تعلق داشت. برای مطلع کردن افراد از تعویض شیفت از بوقی استفاده می شد.

گرمابه یان یان در شهر خرمدره استان زنجان قرار دارد، این حمام در محله یان یان واقع شده و متعلق به زمان قاجار است. کلمه یان یان در زبان ترکی به معنای به پهلو حرکت کردن است و این محله نیز دارای عرض کمی بود و افراد مجبور بودند یک طرفه از این کوچه گذر کنند. حمام یان یان در ساحل رودخانه شورکات و در زمانی که ساخته شد در سمت شمالی شهر خرمدره قرار داشت، ولی در حال حاضر با گسترش شهر به سمت جاده ترانزیت، در مرکز آن قرار گرفته است. احتمالا دلیلی که این حمام را در حاشیه رودخانه ساخته اند دفع زباله های آن در داخل رودخانه بوده است.

تا 25 سال پیش نیز از این حمام استفاده می شد ولی امروزه دیگر استفاده ای از آن نمی شود و بعد از متروکه شد و در حال حاضر از آن به عنوان سفره خانه سنتی استفاده می کنند. این حمام به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

معماری گرمابه یان یان

معماری گرمابه یان یان بر گرفته از معماری حمام های زمان صفوی است ولی در اندازه ای کوچک تر از آنها. مساحت آن برابر با 210 متر مربع و مانند دیگر حمام قدیمی ایران از بخش های مختلفی مانند هشتی ورودی، پای‌شوی خانه، گرماخانه، نظافت‌خانه، خزینه‌های آب سرد و آب گرم و گلخن تشکیل شده است.

در ابتدای ورود از هشتی باید گذر کنید تا به رختکن برسید، در اطراف رختکن سکوهائی جهت نشستن قرار داشت و تعویض و خروج لباس از تن در این قسمت انجام می شد، پس از آن افراد پای خود را در پا شویه می شستند و وارد راهرویی پیچ در پیچ می شدند و به گرمخانه هدایت می شدند. درون گرمخانه خزینه های آب گرم و سرد قرار داشت که محل اصلی شست و شوی بدن بوده است. برای گرم کردن آب حمام از گلخن استفاده و به وسیله لوله های موسوم به تنبوشه آب به خزینه هدایت می شد. سقف این حمام مانند دیگر حمام های سنتی به صورت گنبدی ساخته شده است که در داخل آنها روزنه هایی وجود داشت که با شیشه های رنگی پوشیده شده بود و برای تامین نور حمام کابرد داشتند.